Chủ đề của tuần lễ NAIDOC tại Úc năm nay là Songlines. Đây là những bài hát về hành trình mà các vị thần Tổ tiên của Thổ dân Úc đã đi qua khi họ tạo nên mảnh đất, động vật và tri thức. Để kỷ niệm tuần lễ tôn vinh văn hóa và truyền thống của Thổ dân Úc, chúng ta cùng tìm hiểu một số songlines từ nhiều miền của nước Úc.
ABC Far North: Mark Rigby
Những bãi biển và núi quanh khu vực, phía đông của Cairns, chứa rất nhiều câu chuyện và các bài hát cho Elverina Johnson hiểu được tổ tiên của mình.
"Toàn bộ mảnh đất này, nếu bạn muốn gọi nó như vậy, là một cuốn sách văn hóa của chúng tôi,” cô Johnson nói.
"Nhưng nó không được tưởng tượng ra, không phải khoa học viễn tưởng. Nó không có gì không thật cả vì có những dấu ấn mà chúng tôi thấy mỗi ngày cho chúng tôi biết về tổ tiên của chúng tôi.”
Cô Johnson là con cháu của Vua Menmuny, và songlines được truyền lại cho cô biết những câu truyện đầy màu sắc về ông.
“Chúng tôi viết tính cách của ông như thế nào. Chúng tôi biết ông rất khỏe, một lãnh đạo đáng tin cậy và ông là người thật sự đứng lên vì cộng đồng của mình,” cô nói.
Songlines cũng kể những câu truyện về đất nước và đại dương giữa Đảo Yarrabah và Green cho mọi người trong cộng đồng biết hộ cần dạy con cháu của họ điều gì.
“Lịch sử của chúng tôi cho biết Đảo Green là khu vực của nam giới, vì thế toàn bộ khu vực, đặc biệt là Đảo Green là đất thiêng của những người đàn ông của chúng tôi,” cô Johnson nói.
ABC Far North: Mark Rigby
Mặc dù sinh ra và lớn lên ở Cairns, David Hudson cảm thấy gắn kết đặc biệt với đất nước, ngôn ngữ và văn hóa của tổ tiên mình, người Ewamian ở phía bắc của Queensland.
"Tôi lớn lên giữa những rặng san hô và rừng nhiệt đới nhưng tôi là Bama nước ngọt truyền thống,” anh Hudson nói.
“Ngay khi tôi đến phía bên kia của Great Dividing Range, về phía vùng đất bằng phẳng, trũng và đất xavan, tôi biết tôi trở lại quê hương của mình.”
Mặc dùng khu vực cận bắc bờ biển Queensland và vùng đất xavan ở nhiều khía cạnh là hai thế giới hoàn toàn khác nhau thì songlines của tổ tiên của anh Hudson lại ẩn chứa nhiều yếu tố văn hóa của họ trên toàn khu vực rộng lớn.
“Nhóm ngôn ngữ của chúng tôi có sự liên hệ vì những bài songlines đan kết trên toàn đất nước,” anh Hudson nói.
"Và chúng tôi đều có những câu chuyện của riêng mình; nếu đến từ sa mạc thì đó sẽ là câu chuyện về chú sâu. Nếu đến từ khu cổ chai của rừng thì lại là về con rắn thần bảy màu Kurriyala.
"Lớn lên, chúng tôi đều biết rằng con rắn bảy màu đã tạo nên tất cả những rặng núi và lối đi mà dòng nước chảy từ phía tây xuống sông Barron và đổ ra biển.”
Tổ tiên của Selma Smiler là những người tiên phong của phong trào đòi chủ quyền đất của Thổ dân Úc tại thời điểm mà họ gặp khó khăn trong việc giữ gìn đặc tính văn hóa của mình.
Ông của cô Smiler, Vincent Lingiari là một người nổi tiếng, đã dẫn đầu cuộc biểu tình bỏ việc ở Wave Hill vì điều kiện làm việc khắc nghiệt tại tranng trại gia súc 50 năm trước.
Bài hát Wajarra kể lại những câu truyện về cuộc sống của người Gurindji sống và làm việc tại trang trại Wave.
"Bài hát Wajarra thuộc về ông Smiler Kada của tôi. Họ hát nó mỗi ngày Lễ Tự Do tại bờ sông và để nhảy múa. Đó là bài hát của ông ấy,” cô Smiler nói.
Ảnh được cung cấp: Brenda Croft
Ngày Lễ Tự do để kỷ niệm việc những thổ dân đã đình công và bài hát được biểu diễn mối năm.
“Bài hát là về một người đàn ông bước đến cùng cái xiên,” cô Smiler kể.
Bậc phụ lão như Topsy Dodd Ngarnja học bài Wajarra tại trang trại gia súc khi còn là đứa trẻ.
“Tất cả con gái và con trai học nó. Đàn ông phải dạy bài hát cho con trai và chúng tôi cho con gái… nghi lễ của phụ nữ, bạn biết không?” bà nói.
“Khi những người già qua đời, họ sẽ phải truyền lại cho chúng tôi.”
Supplied: Rhonda Radley
Rất nhiều songlines của vùng phía trung bắc bờ biển của New South Wales đã bị mất sau khi người Châu Âu định cư tại đây.
Rhonda Radley là con cháu của người Birrbay và Dhanggati sống và lớn lên gần Port Macquarie.
Cô giúp thành lập Djiyagan Dhanbann, hay Strong Sister Movement, nhằm giúp phụ nữ Thổ dân phát triển liên kết văn hóa qua ngôn ngữ và múa.
Cô Radley cho biết do sự xuất hiện của những người Châu Âu, tỏ tiên của cô đã phải rời bỏ vùng đất và vào sống ngược lại với văn hóa của mình.
Họ đã được khuyến khích nói tiếng Anh và mất đi nhiều nét văn hóa của mình.
“Kết quả là, rất nhiều các câu truyền songlines đã bị mất,” cô Radley nói.
"Tuy nhiên, như tôi thất, những bài hát songlines là bản đồ của đất nước chúng tôi. Bạn có thể hát lên về mảnh đất và nó sẽ hướng dân bạn khi bạn bước quanh đất của chúng tôi.”
Cô Radley cho biết một phần công việc cô làm là khuyến khích kết nối lại với ngôn ngữ và văn hóa.
“Mảnh đất giữ ngôn ngữ và tôi biết khi tôi nói ngôn ngữ mình khi đi qua mảnh đất, tôi có cảm giác là có cơ hội để học những bài songlines,” cô nói.
ABC Open: Susan Standen
Songlines vẫn được sáng tác đến ngày hôm nay, trong đó có bài hát hiện đại về tàu hỏa tại khu vực Pilbara ở Tây Úc.
Sử gia của Viện Nghiên cứu Thổ dân và người Đảo Torres Strait (AIATSIS) Mary Anne Jebb cho biết bài hát như bài về tàu hỏa là bài hát hàng ngày hay japi, được viết bởi một người và được hát đơn ca mà không có người nhảy múa.
Cô nói những bài hát này không có tính linh thiêng hay bí mật và hơi khác biệt so với songlines mà mọi người vẫn gọi.
"Bài hát Chuyến tàu Spinifex Express theo những hồ nước trên con đường từ Port Hedland đến Marble Bar và tạo ra một cái gì đó gần giống với bài songline vẫn thấy trền toàn quốc,” bà Jebb nói.
"Những bài hát Japi có liên hệ với songlines truyền thống theo nhiều cách.”
"Chúng không kể về những giấc mơ như songlines.
"Chúng nói thường là kể về việc do một người, người sáng tác tạo ra. Người sáng tác nghĩ và sau đó hát.”
Cô Jebb nói với những bài hát về giấc mơ, người sáng tác kết nối với những linh hồn và các vị thần của đất nước và cho người hát một giấc mơ.
ABC Open: Susan Standen
"Bài hát về giấc mơ sau đó được truyền cho những thế hệ sau để đảm bảo đất nước tồn tại và sống tốt,” bà nói.
"Đối với những bài hát Japi như bài hát về tàu Spinifex Express, người sáng tác viết bài hát để chia sẻ cảm giác đi trên tàu và trong bài hát về chuyến tàu, còn là hành trình qua mảnh đất từ hồ nước đến hồ nước và các địa danh.
"Nhiều bài songlines đến từ giấc mơ cũng được viết kiểu này, để truyền lại kiến thức về những địa danh và hành trình quanh đất nước.”
Theo Radioaustralia.net.au
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D250309467.-%3B)